Zakończony 18-tego listopada szczyt COP27 jest okazją do refleksji na temat działań ludzkości wobec postępujących zmian klimatycznych, których skutki są dramatyczne w szczególności dla ludzi w krajach Globalnego Południa, gdzie rządy nie mają środków na naprawę zniszczeń po katastrofalnych powodziach i suszach.
Według Shaya Cullena z filipińskiej fundacji PREDA, pioniera ruchu Fair Trade, kryzys klimatyczny pogłębia się, co potwierdzają fakty. Filipiny przeżyły w 2022 roku serię tajfunów, które przyniosły gwałtowne powodzie i poważne zniszczenia. Ich efekty zauważalne są przez lokalne społeczności drobnych rolników na przykład postaci spadku zbiorów owoców mango, pozostających jedną z podstaw ich utrzymania. Z inicjatywy m.in. Senegalu borykającego się ze skutkami narastającego pustynnienia, w pierwszych dniach COP 27 stworzono koalicję na rzecz zwiększenia odporności na suszę (ang. International Drought Resilience Alliance). Katastrofalne susze dotykają zarówno kraje Południa jak i rozwiniętej Północy. Są widoczne także w Somalii jak i w Chinach i Hiszpanii. Szacuje się że zmiany klimatu spowodują jeszcze więcej poważnych i długotrwałych okresów suszy w przyszłości.
Szczyt COP27 w Egipcie. Fot. UNclimatechange (CC BY-NC-SA 2.0)
COP27 w egipskim Sharm el Sheikh
W dniach od 6 do 18 listopada 2022 roku w egipskim Sharm el Sheikh odbyła się 27 konferencja klimatyczna zwana w skrócie COP 27 (czyli United Nations Climate Change Conference, organizowana od podpisania w Nowym Jorku 9 maja 1992 roku „Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu”), w której wzięło udział ponad 90 głów państw oraz ponad 35 tysięcy delegatek i delegatów, reprezentantek i reprezentantów z ponad 190 krajów.
Podczas pierwszych dwóch dni konferencji odbył się szczyt światowych przywódców. Następnie w pierwszym tygodniu spotkania delegatki i delegaci poruszali takie tematy jak finanse klimatyczne, dekarbonizacja, adaptacja do zmian klimatu oraz rolnictwo. W drugim tygodniu, zaś zajmowali się takimi problemami jak dostęp do wody oraz zachowanie bioróżnorodności.
Utworzenie funduszu strat i szkód
Efektem dwutygodniowych rozmów jest przyjęcie porozumienia, na mocy którego m.in. utworzono fundusz „strat i szkód” (ang: Loss and damage fund), który ma pomóc krajom najbiedniejszym w pokryciu kosztów szkód klimatycznych (np. gwałtownych powodzi czy przedłużających się okresów suszy). Choć wiele szczegółów pozostaje nadal do ustalenia, oczekuje się, że w ramach funduszu kraje najsłabiej rozwinięte, które są jednocześnie najbardziej narażone na negatywne skutki kryzysu klimatycznego (np. kraje Azji takie jak Pakistan, Filipiny i Indie), otrzymają wsparcie na pokrycie strat i szkód spowodowanych podnoszącym się poziomem mórz i innych gwałtownych zjawisk atmosferycznych i klęsk żywiołowych, których występowanie jest przypisywane zmianom klimatycznym.
Chociaż w przyjętym dokumencie uznano potrzebę wsparcia finansowego, to nie podjęto decyzji odnośnie tego kto powinien wpłacać do funduszu, ani skąd będą pochodzić te pieniądze oraz które kraje na tym skorzystają. Były to kwestie najdłużej dyskutowane przy negocjacyjnym stole.
Karczowanie lasu do produkcji węgla drzewnego w DR Konga. Fot. Archiwum Stowarzyszenia Ruchu „Maitri”
Brak porozumienia odnośnie redukcji emisji CO2
Z dużą krytyką spotkał się brak postanowienia odnośnie wycofania paliw kopalnych – ropy, gazu i węgla (zablokowane przez państwa producentów ropy naftowej takie jak Arabia Saudyjska), co jak podkreślają eksperci spowolni ograniczenie szkód klimatycznych.
Sekretarz generalny ONZ Antonio Guterres, stwierdził krytycznie, że „rozmowy dotyczące drastycznej redukcji emisji CO2, które potrzebne są do walki z globalnym ociepleniem, nie powiodły się”. – Nasza planeta w dalszym ciągu znajduje się w izbie przyjęć. Musimy natychmiast drastycznie zredukować emisje i jest to problem, którego ten COP nie rozwiązał – zaznaczył.
Raport UNEP dotyczący luki w ograniczaniu emisji dwutlenku węgla z 2022 roku, wykazał że obecne szacunki wskazują na wzrost temperatury o 2,8°C do końca wieku. Pełne wdrożenie najnowszych zobowiązań do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych mogłoby spowolnić ten wzrost do 1,8-2,1°C, ale obecnie nadal brakuje wiarygodnej ścieżki osiągnięcia celu redukcji wzrostu temperatury do 1,5°C, co zakładały wcześniejsze porozumienia.
„Zegar tyka” – ruch Fair Trade, a COP27
W oświadczeniu zatytułowanym „The clock is thicking” wydanym na okoliczność konferencji COP 27 Światowa Organizacja Sprawiedliwego Handlu oraz Fair Trade Advocacy Office wraz z Fairtrade International zaapelowały m.in. o włączenie w opracowywanie programów klimatycznych związanych ze zmianą klimatu drobnych rolników, małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) oraz ich pracowników z krajów Południa. Chodzi o uzgadnianie z nimi przepisów, które eliminują podstawowe przyczyny degradacji środowiska, takie jak wylesianie, poprzez karanie nieprzestrzegania przepisów, a także wspieranie drobnych rolników, MŚP i ich pracowników w ponoszeniu kosztów adaptacji i łagodzenia skutków. Czy głos organizacji działających w ramach ruchu Fair Trade zostanie usłyszany? Czas pokaże.
Drobni producenci zasługują na wysłuchanie. Fot. World Fair Trade Organization (WFTO)
Autor: Aleksandra Gutowska, redakcja: Tadeusz Makulski
Polskie Stowarzyszenie Sprawiedliwego Handlu
Źródła:
Projekt jest współfinansowany w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej “Polska Pomoc” Ministerstwa Spraw Zagranicznych 2021 r. www.gov.pl/polskapomoc