Prezentujemy analizę części raportu Coffee Barometer 2023, który bierze pod lupę globalny rynek kawy, dążąc tym samym do stworzenia przemysłu kawowego, który będzie naprawdę zrównoważony, sprawiedliwy i równy dla wszystkich uczestników.

Branża kawowa posiada niezbędne zasoby i wiedzę, by sprostać najważniejszym problemom, jakie ją dotykają. Jednakże mimo osiągnięć w zakresie zrównoważonego rozwoju, obecne działania nie wystarczają, by pokonać wszystkie wyzwania. Unia Europejska wyznacza nowe kierunki w biznesie, wprowadzając przepisy dotyczące odpowiedzialności za prawa człowieka i środowisko w łańcuchach dostaw. Tymczasem producenci kawy borykają się z problemami, takimi jak niestabilność cen czy rosnące koszty produkcji. Dla trwałej transformacji sektora kawowego niezbędne jest szerokie spojrzenie na globalizację produkcji, wyczerpywanie zasobów i nierówności w handlu.

Globalny popyt na kawę

Przez ostatnie dwa dziesięciolecia, zapotrzebowanie na kawę globalnie rosło, prowadząc do zwiększenia produkcji i eksportu. Według Międzynarodowej Organizacji Kawy, w latach 2021-2022 światowe spożycie kawy przekroczyło 168,5 miliona worków. Główne rynki, takie jak Europa, Japonia i Ameryka Północna, odpowiadały za ponad połowę globalnego spożycia, z przeciętnym spożyciem na osobę wynoszącym 7 kg – znacznie więcej niż globalna średnia 2 kg. Największym rynkiem konsumenckim kawy jest Europa, gdzie spożycie w 2022 r. wynosiło 2,54 miliona ton. USA są na drugim miejscu, a Brazylia na trzecim.

Cena kawy od początku 2021 roku do końca 2022 roku systematycznie rosła, osiągając rekord w lutym 2022 roku. Wzrost ten był spowodowany różnymi czynnikami, w tym niekorzystnymi warunkami pogodowymi, które wpłynęły na kluczowe regiony upraw kawy w Brazylii. Jednak w ostatnich miesiącach globalna cena kawy spadła, osiągając minimum w skali półtorarocznej w styczniu 2023 roku.

Chociaż kawa jest uprawiana w ponad 50 krajach na świecie, globalny rynek w dużej mierze polega na dostawach z kilku kluczowych państw. Brazylijski udział w produkcji kawy w 2022 roku wynosił aż 40%, podczas gdy Wietnam stał się drugim największym producentem kawy z udziałem 20%. Reszta rynku jest zdominowana przez zaledwie kilka kolejnych państwa, takich jak Kolumbia, Indonezja czy Honduras.

Standardy Sprawiedliwego Handlu a realia rynkowe

Systemy certyfikacyjne, w raporcie zbiorczo określone jako standardy VSS, czyli „Voluntary Sustainability Standards” (pol. Dobrowolne Standardy Zrównoważonego Rozwoju), niewątpliwie stanowią narzędzia poprawiające sytuację producentów kawy i budujące zaufanie. W sektorze kawowym należą do nich m.in. Fairtrade International, Rainforest Alliance, UTZ Certified oraz certyfikacja Organic. Wszystkie te systemy promują lepsze warunki w praktykach produkcji kawy.

W ciągu ostatniej dekady systemy certyfikacyjne odniosły sukces w zakresie zwiększenia ilości certyfikowanej kawy na poziomie gospodarstwa rolnego. W latach 2020-2022 około 55% globalnej produkcji kawy posiadało któryś z certyfikatów VSS. Bezpośrednie korzyści dla rolników, takie jak premie cenowe i dostęp do nowych rynków, są mimo to ograniczone przez zdolność rynku do przyswajania całkowitej produkcji certyfikowanej kawy. W 2021 roku mniej niż 26% całej produkcji światowej kawy zostało zakupione na zasadach preferowanych w ramach standardów VSS. Oznacza to, że pozostałe 74% dostępnej zrównoważonej kawy było sprzedawane jako kawa konwencjonalna, bez oznaczenia certyfikatem.

W ramach standardów Fairtrade International w 2022 roku wyprodukowano 923 tysiące ton metrycznych kawy. To 9,22% całej produkcji kawy na świecie. Faktycznie sprzedano jednak zaledwie jedną trzecią tej liczby. Biorą pod uwagę całość sprzedaży w 2022 roku, było to jedynie 2,93%. Jest to zauważalny, lecz wciąż niewielki odsetek w odniesieniu do łącznej produkcji kawy. Można liczyć, że dzięki prawodawstwu UE i dyrektywie Corporate Sustainability Due Diligence sytuacja w tym zakresie będzie ulegać stopniowej poprawie.

Produkcja kawy w świetle zmian klimatycznych i społecznych

Kawa, której uprawą zajmuje się aż 12,5 miliona gospodarstw na całym świecie, stanowi główne źródło utrzymania dla wielu społeczności w strefach tropikalnych. Aż 95% tych gospodarstw ma nie więcej niż 5 hektarów powierzchni, z czego 84% ma mniej niż 2 hektary. Choć  produkcja kawy odgrywa kluczową rolę w eksporcie wielu krajów, niestabilność cen tego surowca w ciągu ostatnich dwóch dekad wpłynęła negatywnie na społeczności rolnicze.

Coraz większe uznanie w sektorze produkcji kawy zdobywa pojęcie godnej płacy. Pomimo to istnieje wyraźna luka w tym zakresie w danych dotyczących różnych regionów uprawy kawy. Ważną kwestią jest fakt, że w 8 z 10 badanych w raporcie krajów, średni dochód z kawy jest na poziomie lub poniżej progu ubóstwa. Przykładowo, Uganda ma największą lukę w godnej płacy, gdzie przeciętny producent kawy zarabia zaledwie $88 rocznie, podczas gdy godne warunki życia wymagają dochodu między $2,000 a $6,000.

Zmiany klimatyczne stanowią kolejne wyzwanie dla sektora kawowego. Ocenia się, że produkcja globalna kawy Arabica może spaść nawet o 45,2% z powodu zmian klimatycznych, podczas gdy Robusta może zmniejszyć się o 23,5%. Szczególnie dotknięte mogą być regiony takie jak Minas Gerais i São Paulo w Brazylii, gdzie tereny nadające się do uprawy mogą spaść z obecnych 70-75% do zaledwie 20-25%. Jednym z rozwiązań, które może pomóc w dostosowaniu się do tych zmian, jest agroleśnictwo. Wprowadzenie praktyk takich jak uprawa kawy w cieniu drzew może przyczynić się do zwiększenia różnorodności biologicznej, lepszego krążenia składników odżywczych w glebie oraz tworzenia bardziej sprzyjającego mikroklimatu dla kawowców. Wprowadzenie tych praktyk będzie jednak wymagało zmian w podejściu producentów kawy, co może przynieść korzyści zarówno środowiskowe, jak i ekonomiczne. Warto zwrócić także uwagę na obiecujące badania dotyczące Coffea stenophylla, gatunku kawy z Zachodniej Afryki. Choć stanowi ona tylko niewielki odsetek spożywanej kawy na świecie, jest ona odporna na klimat i stanowi smaczną alternatywę dla popularnych odmian, dzięki czemu może okazać się kluczem dla przyszłości tej branży.

Przeczytaj cały raport Coffee Barometer 2023

Choć kawa jest szeroko spożywana, za tym sukcesem kryje się eksploatacyjny model produkcji, skoncentrowany na niskich cenach. W teorii, produkcja kawy obiecuje stabilny dochód dla milionów rolników, ale w rzeczywistości sytuacja jest bardziej złożona.  Niektóre z największych palarni kawy na świecie prezentują się jako liderzy w dziedzinie zrównoważonego rozwoju, przedstawiony w raporcie Coffee Brew Index pokazuje, że większość z nich nie podejmuje jeszcze działań niezbędnych do spełnienia obowiązujących zobowiązań sektorowych w zakresie ryzyka społecznego i środowiskowego. Z kolei, w kontekście międzynarodowych praktyk biznesowych, zachodzi istotna zmiana w kierunku bardziej rygorystycznego ramowego prawa, skoncentrowanego na obowiązkowych wymaganiach z zakresu należytej staranności. Z pełną treścią raportu Coffee Barometer 2023 i zagadanieniem Coffee Brew Index, można zapoznać się tutaj.

Źródło: www.coffeebarometer.org

Autor: Szymon Luliński