W ostatnich latach, fala migracji ludności osiągnęła rekordowy poziom. Polska, będąc areną zarówno przyjmowania, jak i przemieszczania migrantów, staje w obliczu tego złożonego zjawiska. Warto przyjrzeć się bliżej temu globalnemu wyzwaniu, które kształtuje społeczeństwa, gospodarki i środowisko. W dalszej części artykułu poruszony został temat migracji, zwracając uwagę na zrównoważony rozwój, wyzwania oraz innowacyjne inicjatywy, które nie tylko kształtują oblicze migracji, ale także przyczyniają się do budowy bardziej zrównoważonego społeczeństwa globalnego.

W ostatnich latach liczba ludzi, którzy muszą opuścić swoje domy z powodu wojen, prześladowań i łamania praw człowieka, osiągnęła rekordowy poziom. Według danych ONZ w 2023 roku, ponad 100 milionów ludzi na świecie pozostaje uchodźcami lub przesiedleńcami. Niektórzy z nich szukają schronienia w innych krajach, często nie mając wyboru ani preferencji. Inni migrują z powodów ekonomicznych, szukając lepszych warunków życia i pracy. Polska jest zarówno krajem docelowym, jak i tranzytowym dla wielu migrantów. W mediach widzimy obrazy ludzi, którzy próbują przedostać się przez granicę z Białorusi. Widzimy też obozy dla migrantów na Słowacji, którzy chcą kontynuować podróż do Europy Zachodniej tzw. szlakiem bałkańskim. Słyszymy też o tragediach na morzach, gdzie toną łodzie pełne migrantów. Z drugiej strony, Polska przyjmuje setki tysięcy pracowników z różnych krajów świata, którzy przyjeżdżają z legalnymi wizami. Jak się w tym wszystkim odnaleźć?

Zjawisko migracji ludności na świecie ma wiele przyczyn i skutków, które dotykają różnych obszarów życia ludzkiego i środowiska naturalnego. Migracje obejmują zarówno osoby, które dobrowolnie lub przymusowo opuszczają swoje ojczyzny z powodu sytuacji ekonomicznej, politycznej, klimatycznej lub humanitarnej, jak i osoby, które przyjmują ich w swoich krajach. Migracje wpływają na rozwój społeczny, gospodarczy i środowiskowy krajów wysyłających i przyjmujących migrantów. Dlatego konieczne jest, aby zarządzać nią w sposób odpowiedzialny i zgodny z prawami i potrzebami wszystkich zainteresowanych stron.

Zrównoważony Rozwój, a migracje ludności

Przyjęta na forum ONZ przez 193 państwa Agenda na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju – 2030 to wizja świata, który chcemy zbudować do 2030 roku. Obejmuje 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju, które mają na celu wyeliminowanie ubóstwa, zapewnienie pokoju i sprawiedliwości, ochronę środowiska i poprawę jakości życia wszystkich ludzi. Agenda uznaje rolę migracji jako czynnika rozwoju dla migrantów i ich społeczności. Migracje przynoszą wiele korzyści, takich jak wymiana wiedzy, umiejętności, kapitału i kultury. Pomagają również zmniejszać ubóstwo i nierówności w krajach pochodzenia migrantów poprzez przekazywanie pieniędzy i doświadczeń. Jednak migracja ludzi wiąże się również z wieloma wyzwaniami i dużym ryzykiem zarówno dla migrantów, jak i dla społeczności przyjmujących. Migranci mogą doświadczać wykluczenia i niesprawiedliwości, a społeczności -zagrożenia i konfrontacji. Często napotykają trudności, które uniemożliwiają im pełne wykorzystanie swojego potencjału na rzecz rozwoju.

Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM) wspiera rządy i społeczeństwo obywatelskie w tworzeniu polityk i programów, które uwzględniają migracje we wszystkich aspektach rozwoju. IOM pomaga chronić prawa migrantów i ułatwiać ich integrację z nowymi społeczeństwami, zapewniając im usługi i pomoc, których potrzebują, aby być aktywnymi członkami społeczności docelowych i źródłowych. Oznacza to również angażowanie migrantów w działania na rzecz rozwoju oraz wzmacnianie ich głosu.

Migracje w liczbach

Według danych Banku Światowego i ONZ, obecnie poza krajem swojego pochodzenia żyje około 270 milionów ludzi (3,4 % całej ludności świata). Prognozy wskazują, że trend migracji ludności będzie rósł i w 2050 roku powyższy wskaźnik osiągnie wartość 4%. Oznaczać to będzie, że na świecie poza krajem urodzenia mieszkać będzie 368–408 milionów ludzi. Punkty zapalne migracji klimatycznej, czyli miejsca, w których będzie ona wyjątkowo intensywna, mogą pojawić się już w 2030r., a do roku 2050 szacuje się, że zmiana klimatu może zmusić do migracji zewnętrznych aż 216 mln osób. Argumentami przemawiającymi za taką prognozą są przewidywane efekty trzech innych globalnych trendów: globalnego ocieplenia, rosnącej populacji całego świata i rosnących napięć międzynarodowych.

Jeśli te trendy utrzymają się, z dużym prawdopodobieństwem doprowadzą do poważnego kryzysu humanitarnego w Azji i Afryce, zmuszającego ludność tych regionów do szukania szansy na przeżycie poza granicami swoich ojczystych krajów. Warto zauważyć, że te prognozy są oparte na obecnych danych i mogą ulec zmianie w zależności od wielu czynników, takich jak polityka międzynarodowa, działania na rzecz zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, a także postęp technologiczny. Jeśli będziemy skutecznie działać na rzecz powstrzymania dalszego wzrostu globalnej temperatury, skala migracji może znacząco się zmniejszyć. Dlatego tak ważna jest świadomość zrównoważonego rozwoju każdego z nas.

Przykłady programów pomocowych, kontekst Sprawiedliwego Handlu

Program MADE51

UNHCR (ang. United Nations High Commissioner for Refugees) to urząd Organizacji Narodów Zjednoczonych upoważniony do przewodzenia i koordynacji międzynarodowych działań, mających na celu ochronę uchodźców i rozwiązywanie ich problemów na całym świecie. UNHCR stworzył program MADE51, aby ułatwić uchodźcom dostęp do rynku. Program w swych założeniach łączy uchodźców z lokalnymi przedsiębiorstwami społecznymi, które pomagają im sprzedawać unikalne produkty. Uchodźcy dzięki temu mogą zarabiać na życie i pokazywać swoje talenty.

Celem inicjatywy MADE51 jest wspieranie lokalnych przedsiębiorstw społecznych, które zatrudniają uchodźców i produkują towary Sprawiedliwego Handlu. Wśród 40 takich przedsiębiorstw, 10 posiada certyfikat World Fair Trade Organization (WFTO), co oznacza, że spełniają one wysokie standardy etyczne i ekologiczne. Przedsiębiorstwa te nie tylko zapewniają uchodźcom godziwe warunki pracy i dochód, ale także umożliwiają im dzielenie się swoim dziedzictwem kulturowym i osobistymi historiami z klientami. Jest to sposób na integrację społeczną i budowanie zrozumienia między ludźmi różnych kultur i tradycji.

Oferta zatrudnienia dla migrantów we Włoszech

Pietra di Scarto, to spółdzielnia społeczna, certyfikowana przez Equo Garantito włoską organizację Sprawiedliwego Handlu. Spółdzielnia zajmuje się promowaniem sprawiedliwości społecznej i ekonomicznej, wykorzystując zrównoważone metody uprawy na ziemiach odebranych mafii. Spółdzielnia daje szansę na pracę osobom marginalizowanym, w tym migrantom, i chroni ich przed wykorzystaniem i nielegalnym zatrudnieniem. Jej wizją jest: tworzenie społeczeństwa opartego na wartościach solidarności, szacunku i odpowiedzialności. (Historię i działania spółdzielni przedstawiono w podkaście FaiRevolution)

Pomysły na regulacje procesów migracji

Regulacja procesu migracji jest według IOM ważnym elementem zrównoważonego rozwoju, który wymaga współdziałania na różnych szczeblach: lokalnym, krajowym i globalnym. Niektóre z propozycji regulacji procesu migracji to:

• Respektowanie praw człowieka i godności migrantów, poprzez zapewnianie im ochrony, pomocy i dostępu do procedur azylowych.
• Współpraca w zakresie zarządzania granicami, ochrony uchodźców i migrantów, zwalczania migracji i handlu nielegalnej ludźmi, promowania integracji.
• Dostosowanie się do międzynarodowych standardów dotyczących migracji, w tym zapewnienie migrantom i uchodźcom dostępu do edukacji, zdrowia, pracy, mieszkalnictwa i usług społecznych, a także ochrona przed dyskryminacją, przemocą i wykorzystywaniem.
• Ułatwianie migracji legalnej i bezpiecznej poprzez upraszczanie procedur wizowych, informowanie i doradzanie potencjalnym migrantom, zapewnianie godnych warunków pracy i życia dla migrantów pracujących za granicą oraz uznawanie ich kwalifikacji i umiejętności.
• Zachęcanie do migracji cyrkularnej i powrotnej poprzez tworzenie możliwości dla migrantów do kontaktu z krajem pochodzenia, transferu wiedzy i doświadczeń, inwestycji i przedsiębiorczości oraz reintegracji po powrocie.
• Promowanie rozwoju lokalnego i regionalnego w krajach pochodzenia migrantów, poprzez inwestycje w infrastrukturę, rolnictwo, przemysł i usługi.

Autorzy: Sara Kulesza, Tadeusz Makulski
Polskie Stowarzyszenie Sprawiedliwego Handlu

Tekst powstał w ramach projektu FaiRevolution finansowanego ze środków programu Erasmus+.