Rynek kawy – kryzys ukryty pod płaszczykiem sukcesu

Rynek kawy – kryzys ukryty pod płaszczykiem sukcesu

Rynek kawy – kryzys ukryty pod płaszczykiem sukcesu. Podczas gdy na całym świecie ceny kawy spadają do tego stopnia, że niektórzy producenci z Ameryki Łacińskiej rezygnują ze sprzedaży swoich zbiorów, organizacje Commerce Equitable France, Max Havelaar France, Rethinking Value Chains Network i kraje grupy Basic opublikowały przełomowy raportt z badania rynku kawy Coffee, the success story hiding the crisis oparty na analizie społeczno-ekonomicznej tego sektora i na trzech studiach przypadków (Kolumbia, Etiopia i Peru). Poniżej przedstawiono kluczowe kwestie poruszone w pracy.

Dochody z kawy skumulowane na końcu łańcucha dostaw

Codziennie spożywamy ponad 2 miliardy kubków kawy generując dochody bliskie 100 mld dolarów rocznie, głównie w Europie, USA i Brazylii. Wzrost dochodów z tego tytułu odnotowuje się również w Azji, gdzie konsumpcja idzie ramię w ramię z rosnącym poziomem życia klasy średniej. Rynek kawy generuje znaczące dochody dla dalszych uczestników w łańcuchu dostaw. Dotyczy to zwłaszcza saszetek i kapsułek z kawą, z których roczne dochody to ponad 13,5 mld dolarów; przewiduje się, że ich sprzedaż do 2020 r. wzrośnie o 45%. Sukces tego towaru umożliwił większości z uznanych liderów sektora znacząco zwiększyć sprzedaż: w supermarkecie we Francji paczka mielonej kawy 250 g kosztuje około 2,5-3 euro (czyli 10-12 euro za kilogram), podczas gdy saszetki kawy (np. Tassimo, Senseo) sprzedawane są po 30 euro za kilogram, a kapsułki Nespresso do 60 euro i więcej za kilogram.

Duża zmienność cen, niższe dochody rolników, zyski dla dużych graczy

Głównymi producentami kawy są Brazylia (udział 32% w całości rynku – 4/5 arabiki i 1/5 robusty), Wietnam (22% udziału – głównie robusta), Kolumbia (12% – głównie arabika) oraz Indonezja (7% – ¾ robusty i ¼ arabiki). Kawa jest uprawiana przez około 25 milionów rolników w ponad 80 krajach położonych po obu stronach równika, w większości w niedużych gospodarstwach o powierzchni poniżej 10 ha. W latach 2015-16 wyprodukowali oni około 150 mln worków z kawą o wadze 60 kg (60% arabiki i 40% robusty), z których prawie trzy czwarte sprzedano na światowych rynkach. Kawa plasuje się jako najdroższy produkt rolniczy notowany na giełdzie (wartość eksportu kawy wzrosła do 18 mld dolarów w 2015 r.). Rynek kawy charakteryzuje się, w szczególności od ostatniego Międzynarodowego Porozumienia ws. Kawy w 1989, większą zmiennością cen, niższymi dochodami rolników i rosnącym skupieniem władzy w rękach kupców i drogich międzynarodowych marek. W rezultacie zrównoważony rozwój gospodarczy sektora jest coraz bardziej zagrożony.

Zmiany klimatyczne, kurczące się regiony upraw

Dodatkowo, w ciągu ostatnich kilku lat wpływ na produkcję kawy – zwłaszcza arabiki – mają wynikające ze zmian klimatu wzrost temperatury i zmiana cykli opadów, które wprowadzają niepewność co do zbiorów upraw,  straty spowodowane przez szkodniki i choroby oraz trudności w utrzymaniu jakości. Ostatnie badania szacują, że bez zdecydowanych działań przeciwko zmianom klimatu regiony uprawy kawy arabica na całym świecie skurczą się do 2050 r. o 50%. Do 2080 roku, dzika kawa, istotny zasób genetyczny dla rolników zniknie z powierzchni ziemi, poddając głęboko w wątpliwość rynek kawy i jego różnorodność w jego obecnym kształcie.

Sprawiedliwy Handel szansą na poprawę sytuacji rolników i ograniczenie zmian klimatycznych

Aby wyjść naprzeciw tej sytuacji, wiele firm, zwłaszcza liderów branży, wprowadziło w życie plany działania w krajach produkujących kawę, aby ograniczyć wpływ zmian klimatu i poprawić sytuację producentów poprzez certyfikację i /lub niezależne etykiety. Biorą udział w łańcuchach produkcji kawy w duchu Sprawiedliwego Handlu (Fair Trade), które rozwinęły się przez ostatnie 30 lat dzięki wielu podmiotom oddanym sprawie – przedsiębiorstwom, organizacjom NGO, spółdzielniom, konsumentom – w celu poprawy jakości życia i warunków pracy producentów kawy. Jak pokazuje raport takie podejście przyczynia się do: wzmocnienia pozycji negocjacyjnej producentów, stabilizuje przychody – dzięki uzyskiwanej cenie minimalnej, zapewnia dostęp do pre finansowania zbiorów, a także sprzyja rozwojowi opraw organicznych o znacznie mniejszych kosztach środowiskowych niż konwencjonalne. Jak pokazuje poniższa grafika przestrzeganie standardów Fair Trade przy produkcji i sprzedaży kawy łącznie ze standardami produkcji organicznej (Bio) generuje synergię. Znacząco wpływa na poprawę sytuacji ekonomicznej wytwórców i obniża zanieczyszczenie wód i emisję CO2. Niestety udział certyfikacji niezależnych w rynku zielonej kawy tj. weryfikujących producentów wg. standardów Fair Trade jest wciąż niewielki.

Rynek kawy - kryzys ukryty pod płaszczykiem sukcesu

Wkład Sprawiedliwego Handlu (Fair Trade) w poprawę sytuacji producentów kawy i zmniejszenie emisji CO2

W tym kontekście, uspokajające komunikaty niektórych międzynarodowych koncernów kawowych zastanawiają niektórych czy (wszystkie) aktualne inicjatywy są powołane do podjęcia wyzwań sektora kawy. Patrząc bardziej całościowo, kluczowe pytanie brzmi: jakie warunki umożliwią prawdziwy zrównoważony rozwój sektora kawowego – zarówno dla producentów, jak i konsumentów – oraz zapewnią jego trwałość wobec zmian klimatycznych?

Pełny tekst raportu w języku angielskim: Coffee, the success story hiding the crisis

Rynek kawy – kryzys ukryty pod płaszczykiem sukcesu

Tłumaczenie: Katarzyna Misiurek

Redakcja: Tadeusz Makulski