Certyfikacja i oznaczenia produktów Sprawiedliwego Handlu

W myśl Karty Zasad Sprawiedliwego Handlu mianem produktów Sprawiedliwego Handlu (Fair Trade products) określane są wyroby produkowane i sprzedawane przez Organizacje Sprawiedliwego Handlu (zrzeszone w WFTO) oraz produkty dostarczone na rynek z oznaczeniami systemów certyfikacji Fair Trade (na przykład: Fairtrade lub inny wiarygodny system certyfikacji wymieniony w Rozdziale 2 International Guide to Fair Trade Labels). Poniżej przedstawiamy najważniejsze certyfikaty Sprawiedliwego Handlu.

 

SYSTEMY CERTYFIKACJI PRODUKTÓW FUNKCJONUJĄCE W RAMACH SPRAWIEDLIWEGO HANDLU

 

 

 

ECOCERT FAIR TRADE

ecocert-fair-trade

Ecocert jest francuską organizacją certyfikującą, utworzoną w 1991 roku. Specjalizuje się w certyfikacji ekologicznych produktów rolnych. Działa w ponad 90 krajach.

W roku 2007 organizacja opracowała system certyfikacji, łączący tradycyjne standardy społeczne Sprawiedliwego Handlu (w wymiarze Północ-Południe) z kryteriami ekologicznymi. Opiera się na standardach ESR (sprawiedliwość, solidarność i odpowiedzialność), które łączą kryteria Fair Trade, rolnictwa ekologicznego oraz społecznej odpowiedzialności biznesu. Zgodność z kryteriami społecznej odpowiedzialności biznesu jest warunkiem wstępnym dla certyfikacji Ecocert Fair Trade. Od 2013 roku uwzględniane są kryteria Sprawiedliwego Handlu także w działalności na terenie krajów rozwiniętych (Północ-Północ).

Ecocert oferuje trzy różne certyfikaty, opierające się na tych samych standardach:
– Responsible by Ecocert;
– Fair Trade by Ecocert;
– Domestic Fair Trade by Ecocert.

Organem certyfikującym, odpowiedzialnym za kontrolę przestrzegania kryteriów i zarządzanie standardem ESR, jest Ecocert Environment.
W ostatnich latach grupa Ecocert zacieśniła swoje powiązanie z IMO Swiss AG, odpowiadającym za certyfikat Fair for Life. Jest on obecnie częścią grupy Ecocert. Oba certyfikaty uznawano wzajemnie jeszcze przed połączeniem się tych dwój jednostek.

www.ecocert.com

 

 

BIO PARTENAIRE

bio-partenaire

Bio Partenaire jest to francuskie stowarzyszenie założone w 2002 roku. Zrzesza małe i średnie firmy, zaangażowane w produkcję żywności ekologicznej i Sprawiedliwy Handel.

Bio Partenaire stworzył dwa certyfikaty:
– Organic Solidarity;
– Organic Fair Trade.

Certyfikat Organic Fair Trade został wypracowany w 2000 roku dla firm współpracujących z organizacjami producentów z krajów rozwijających się. W roku 2009 standardy certyfikatu w zakresie Sprawiedliwego Handlu zostały zharmonizowane ze standardem ESR. Certyfikat Organic Solidarity zaprezentowano w 2007 roku. Ukierunkowany jest na partnerstwa lokalne, opierające się na zasadach Sprawiedliwego Handlu „Północ-Północ”, między producentami i przetwórcami, mającymi siedzibę we Francji.

Warunki uzyskaniu obu certyfikatów są podobne:
– organizacja musi być członkiem Bio Partenaire;
– organizacja musi być certyfikowana zgodnie ze standardami ESR;
– produkt musi być certyfikowany zgodnie ze standardami ESR oraz
a) dla Organic Fair Trade składniki nie mogą pochodzić z upraw na terenie Francji;
b) dla Organic Solidarity produkt musi pochodzić z Francji.
– certyfikowane produkty mogą być sprzedawane wyłącznie w wyspecjalizowanych sklepach ekologicznych i Fair Trade.

www.biopartenaire.com

 

 

FAIR FOR LIFE

fair-for-life

System Fair for Life powstał w 2006 r. Jest owocem współpracy pomiędzy jednostką certyfikującą IMO (Institute for Marketecology) oraz Bio-Foundation. IMO działa w obszarze rolnictwa ekologicznego i systemów zarządzania środowiskiem. Jest reprezentowane w 90 krajach.

Certyfikat Fair for Life (podobnie jak Ecocert Fair Trade i Naturland Fair) został wypracowany przez podmioty zajmujące się certyfikacją ekologiczną i obejmuje kryteria dotyczące rolnictwa ekologicznego, społecznej odpowiedzialności biznesu oraz Sprawiedliwego Handlu. Certyfikat ten postrzegany jest jako trudny do uzyskania. Nie wymaga jednak, by przedsiębiorstwa angażowały się w działalność rzeczniczą oraz wspierającą wzrost świadomości społecznej.

Certyfikat ten był jednym z pierwszych, które objęły swoim zasięgiem organizacje producenckie z krajów uprzemysłowionych. Znalazło to już wielu naśladowców. Charakterystyczny dla tego certyfikatu jest fakt, iż organizacje drobnych producentów (tradycyjni beneficjenci Sprawiedliwego Handlu) stanowią tylko 17% wszystkich certyfikowanych organizacji, podczas gdy plantacje stanowią niemal 41%. Niemniej jednak wymagające kryteria stawiane przed plantacjami sprawiają, że muszą one – podobnie, jak inne certyfikowane organizacje – przestrzegać zasad wyznaczanych przez trzy filary tego standardu (rolnictwo ekologiczne, społeczna odpowiedzialność biznesu oraz Sprawiedliwy Handel).

Od roku 2014 certyfikatem Fair for Life zarządza IMOgroup AG, jeden z jego współtwórców, któremu Bio-Foundation przekazała swoje prawa. Certyfikat jest dostępny dla produktów dostarczanych przez firmy, które uzyskały już certyfikat „For Life”, wypełniając kryteria ekologiczne i społeczne.

www.fairforlife.org

 

 

FAIRTRADE

fairtrade

W 1988 r. powstał pierwszy certyfikat produktowy Sprawiedliwego Handlu dla kawy, opracowany przez fundację Max Havelaar. Jej założycielem by pracujący w Meksyku holenderski misjonarz katolicki Frans van der Hoff, uczestniczący w powstaniu w 1981 roku spółdzielni producentów kawy UCIRI, oraz ekonomista holenderski Nico Roozen, pracujący w holenderskiej ekumenicznej agencji rozwojowej Solidaridad, która też odegrała istotną rolą w powstaniu fundacji. Na przełomie lat 80. i 90. ta inicjatywa certyfikacji produktów oparta o metodologię Max Havelaar znalzła naśladowców w kilku innych krajach europejskich i w Ameryce Północnej. Została też rozszerzona na inne produkty.

W roku 1997 krajowe organizacje certyfikujące według tej metody zjednoczyły się, tworząc Fairtrade Labelling Organizations (FLO). Obecnie nazywa się ona Fairtrade International (FI). FLO ujednoliciła standardy dla wszystkich organizacji członkowskich. W 2003 roku wprowadziła jednolity znak certyfikacyjny Fairtrade (wcześniej każda organizacja posługiwała się własnym znakiem).

Standardy FI dotyczą głównie produktów spożywczych (ale też bawełny, piłek sportowych, kwiatów, złota, drewna) i mają dwie wersje: dla drobnych producentów oraz dla dużych plantacji korzystających z pracy najemnej przy uprawie bananów, kwiatów, herbaty, owoców i warzyw.

W roku 2004 FI rozdzieliła się na dwie niezależne organizacje: Fairtrade International, która określa standardy certyfikatu Fair Trade, zapewnia wsparcie producentom i promuje certyfikowane produkty, oraz FLOCERT, która kontroluje przestrzeganie kryteriów i przyznaje prawo umieszczania znaku certyfikującego na opakowaniach.

Od 2005 roku wprowadzono specyficzne standardy “produkcji kontraktowej” pozwalające małym, niezorganizowanym producentom uzyskać dostęp do certyfikacji Fairtrade poprzez dołączenie do organizacji pośredniczących (eksportera, przetwórcy, organizacji pozarządowej) w celu wprowadzenia swoich produktów na rynek. Zastosowanie tych standardów jest jednak ograniczone do 3 krajów i 4 produktów.

W 2014 roku Fairtrade International otworzyło swój system na nowy model biznesowy: Fairtrade Sourcing Programs (FSP) dla bawełny, kakao i cukru. Umożliwia on odejście od polityki „wszystko co możliwe” (all that can be) i stosowanie „certyfikatu dla składników” (ingredient label) na produktach wieloskładnikowych, które zawierają tylko jeden składnik z certyfikatem Fairtrade. Modyfikuje to dotychczasową zasadę, że w produktach złożonych wszystkie składniki, dla których istnieją kryteria certyfikacji Fairtrade, muszą taki certyfikat posiadać. Obecnie w przypadku kakao i cukru firmy mogą umieszczać certyfikat FSP na opakowaniu pod warunkiem, że 100% podstawowego składnika produktu nabyto na zasadach Sprawiedliwego Handlu. Inne składniki nie muszą być certyfikowane. W przypadku bawełny certyfikat FSP można umieszczać na metce tylko wtedy, gdy ilość zakupionej bawełny Fairtrade stanowi 100% ekwiwalentu danej linii produktowej lub kolekcji.

Fairtrade jest najstarszym i najbardziej rozpoznawalnym certyfikatem Sprawiedliwego Handlu. Umieszczony jest na produktach generujących ok. 80% wartości sprzedaży certyfikowanych produktów Sprawiedliwego Handlu na świecie. Pomimo powstawania i rozwoju nowych certyfikatów, w dalszym ciągu odgrywa on główną rolę, ponieważ niektóre inne certyfikaty Sprawiedliwego Handlu odwołują się do cen minimalnych i innych kryteriów Fairtrade. System ten, obok systemu Światowej Organizacji Sprawiedliwego Handlu (WFTO), wspierany jest przez sieć wolontariuszy, działających w obszarze rzecznictwa oraz podnoszenia świadomości społecznej i konsumenckiej.

info.fairtrade.net

 

 

FAIR TRADE USA

fair-trade-usa

Fair Trade USA (poprzednio Transfair USA) rozpoczęła działalność w 1998 r. w ramach Fairtrade International (dawniej FLO). 1 stycznia 2012 r. Fair Trade USA opuściła system Fairtrade International, chcąc rozwijać Sprawiedliwy Handel poprzez własną inicjatywę Fair Trade for All i ogłaszając własny certyfikat. Planowała w ten sposób podwoić oddziaływanie Sprawiedliwego Handlu dzięki rozszerzeniu zakresu podmiotów uprawnionych do certyfikacji o plantacje i drobnych rolników, którzy nie zorganizowali się w strukturach spółdzielczych. Fair Trade USA ogłosiła plan otwarcia swojego systemu dla wszystkich. Również dla plantacji kawy oraz niezorganizowanych, drobnych rolników uprawiających kawę. Po odejściu z systemu Fairtrade wypracowała własne standardy dla plantacji, niezależnych rolników, handlowców oraz wytwórców odzieży i artykułów gospodarstwa domowego.

Zmiana nazwy z Transfair USA na Fair Trade USA, opuszczenie systemu Fairtrade International oraz wdrożenie inicjatywy Fair Trade for All stało się przyczyną licznych kontrowersji w ramach ruchu Sprawiedliwego Handlu. Standardy dotyczące plantacji oraz niezależnych rolników (kontraktowych) są podobne do standardów FLO, jednak są one otwarte na nowe obszary, które w systemie Fairtrade ograniczają się do drobnych, zorganizowanych producentów (w tym produkcję kawy).

System ten obejmuje rygorystyczne kryteria dla drobnych producentów, w tym wszystkie ważne kryteria tradycyjne, jak gwarantowana cena minimalna, premia na projekty rozwojowe i przedpłaty dla producentów. Nieco mniej surowe są kryteria dotyczących zarządzania oraz kwestii społecznych i ekologicznych. Na przykład brak tu wymogu demokratycznego zarządzania organizacji rolników we wczesnych latach ich funkcjonowania oraz ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko podczas certyfikacji wstępnej. Kryteria proponowane przez Fair Trade USA są bardziej restrykcyjne w odniesieniu do efektów ekonomicznych – na przykład wymagają demokratycznego zarządzania premiami na projekty rozwojowe.

Krytycy uznają, że Fair Trade USA stawia stosunkowo małe wymagania dotyczące użycia swojego znaku certyfikującego na produktach wieloskładnikowych. Według instrukcji, jedynie 20% składników musi pochodzić z certyfikowanych źródeł, by można było umieścić znak na przedniej stronie opakowania (podobnie jak w systemie Fairtrade International). Bark tu jednak wymagania, by wszystkie składniki, które mogą być dostępne w ramach systemu certyfikacji, pochodziły od producentów certyfikowanych.

fairtradeusa.org

 

 

NATURLAND FAIR

naturland-fair

Certyfikat Naturland Fair został wprowadzony w 2010 roku jako uzupełnienie oferty niemieckiego pioniera certyfikacji ekologicznej – organizacji Naturland. Jest efektem partnerstwa z największym niemieckim i europejskim importerem Sprawiedliwego Handlu, GEPA. Certyfikat opiera się na trzech filarach zrównoważonego rozwoju – rolnictwie, zależności społecznych i sprawiedliwych stosunkach handlowych. Uzyskać go mogą przedsiębiorstwa, które już uzyskały certyfikat ekologiczny Naturland, spełniając wymogi dotyczące społecznej odpowiedzialności biznesu i produkcji ekologicznej.

Stowarzyszenie Naturland zrzesza 43.000 rolników, posiadających ok. 270.000 ha ziemi, i ok. 100 spółdzielni prowadzących działalność w zakresie rolnictwa ekologicznego w Niemczech i na całym świecie. Pracuje ono nad ramami działania, kontroluje przestrzeganie kryteriów certyfikacji i prowadzi działania rzecznicze.

Naturland Fair był jednym z pierwszych certyfikatów – obok Bio Solidaire i Fair for Life, który mógł być uzyskany przez producentów z krajów OECD. Jest umieszczany na innowacyjnych produktach, wytworzonych ze składników Sprawiedliwego Handlu pochodzących z krajów Północy i Południa, począwszy od pierwszej czekolady Sprawiedliwego Handlu, wytworzonej z certyfikowanego mleka Fair Trade w roku 2011.

Stowarzyszenie Naturland prowadzi też działalność w dziedzinie rzecznictwa i podnoszenia świadomości społecznej w celu zmiany zasad międzynarodowych, obowiązujących w produkcji rolnej i relacjach handlowych.

www.naturland.de

 

 

SMALL PRODUCERS’ SYMBOL (SPP)

spp

Small Producers’ Symbol (SPP – skrót z jęz. hiszpańskiego) jest inicjatywą Sieci Drobnych Producentów Sprawiedliwego Handlu Ameryki Łacińskiej i Karaibów (Coordinadora Latinoamericana y del Caribe de Pequenos Productores de Comercio Justo – CLAC) z roku 2006. W roku 2012 CLAC przekazało własność certyfikatu niezależnej organizacji FUNDEPPO (Fundacja Zorganizowanych Drobnych producentów), powołanej w celu zarządzania certyfikatem.

Opracowanie certyfikatu SPP jest skutkiem sprzeciwu CLAC, który jest członkiem Fairtrade International, wobec otwarcia certyfikacji Fairtrade (oraz Fairtrade USA) na podmioty postrzegane jako bezpośredni konkurenci drobnych producentów: przedsiębiorstw (plantacji) korzystających z pracy najemnej oraz niezorganizowanych producentów, zakontraktowanych przez większe przedsiębiorstwa. SPP przestrzega tradycyjnych zasad Sprawiedliwego Handlu i dlatego jest dostępny wyłącznie dla zorganizowanych, drobnych producentów. FUNDEPPO wypracowało ich bardzo precyzyjną definicję, aby certyfikat SPP przynosił korzyść właśnie im. Definitywnie wyklucza on z procesu certyfikacji plantacje i producentów niezorganizowanych.

Certyfikat SPP jest pierwszym certyfikatem, stworzonym i zarządzanym przez producentów, którzy stanowią większość (co najmniej 2/3) we wszystkich organach decyzyjnych (komitet standardów czy cen).

Standard SPP kładzie szczególny nacisk na aspekty ekonomiczne (zapewnienie wsparcia dla producentów ze strony nabywców) oraz organizacyjne Sprawiedliwego Handlu. Do kluczowych wymogów SPP należy budowanie potencjału producentów oraz działania na rzecz wzmocnienie ich pozycji rynkowej. Wymogi dotyczące redukcji negatywnego wpływu na środowisko oraz praw pracowniczych są mniej sformalizowane, niż w przypadku innych certyfikatów Sprawiedliwego Handlu (np. konwencje MOP nie zostały wymienione wprost). Nie jest to poważny problem, dopóki certyfikowane organizacje będą się składać głównie na rodzinnych gospodarstwach rolnych i będą zaangażowane w proces certyfikacji ekologicznej w tym samym stopniu, co dziś.

home.spp.coop

 

 

WFTO FAIR TRADE GUARANTEE SYSTEM

wfto-guaranteed

Światowa Organizacja Sprawiedliwego Handlu (World Fair Trade Organization – WFTO) jest globalną siecią organizacji i firm, utworzoną w 1989 r. których misją jest Sprawiedliwy Handel. Początkowo producenckie organizacje członkowskie WFTO były tworzone w celu wsparcia marginalizowanych społeczności i podtrzymania tradycyjnych zawodów i umiejętności, których wyroby nie były certyfikowane w systemie Fairtrade. To sprawiło, że większość certyfikowanych organizacji członkowskich WFTO stanowią grupy rzemieślnicze. Na pierwszym miejscu swojej misji WFTO stawia rzecznictwo oraz podnoszenie świadomości społecznej.

WFTO wypracowała pionierski system certyfikacji dla organizacji Sprawiedliwego Handlu. Przez długi czas był on dostępny jedynie dla organizacji, które w 100% wypełniały 10 zasad Sprawiedliwego Handlu spisanych przez tę organizację. Weryfikacja przestrzegania zasad Sprawiedliwego Handlu polegała na składaniu raportów z samooceny oraz na ocenach wzajemnych, prowadzonych przez organizacje członkowskie. W styczniu 2004 roku został zaprezentowany znak organizacji Sprawiedliwego Handlu, który jednak nie mógł być stosowany na produktach, a jedynie do identyfikacji organizacji członkowskich.

W maju 2013 WFTO wprowadziła nowy system (WFTO Fair Trade Guarantee System), który obok wcześniejszych metod wprowadził konieczność audytu zewnętrznego. Samoocena oraz oceny wzajemne zostały jednak zachowane, aby utrzymać koszty certyfikacji na poziomie przystępnym dla małych organizacji producenckich. Naprzemienne audyty zewnętrzne oraz oceny wzajemne podkreślają dążenie WFTO do uzyskania możliwie wysokiego poziomu zaangażowania członków w pracę całej sieci. Od 2014 roku członkowie WFTO po przejściu procedury certyfikacyjnej uzyskują prawo umieszczania znaku systemu na opakowaniach produktów oraz na etykietach w przypadku wyrobów rzemiosła. WFTO w przypadku pierwotnych dostawców honoruje także inne certyfikaty Sprawiedliwego Handlu. Największa siła WFTO leży w tym, iż – poza obowiązkowymi kryteriami wymienionymi w standardzie – WFTO oczekuje od swoich członków pełnego zaangażowania w działalność Sprawiedliwego Handlu i czuwa nad ciągłym ulepszaniem ich praktyk.

www.wfto.com

Certfikaty Sprawiedliwego Handlu, oznaczenia produktów Fair Trade

Opracowano na podstawie „International Guide to Fair Trade Labels„,
French Fair Trade Platform, 2015.