Certyfikacja i oznaczenia produktów FT – jak do tego doszło?
Poszukiwanie możliwości zwiększania skali działań doprowadziło do włączenia produktów Sprawiedliwego Handlu do głównego nurtu wymiany międzynarodowej. Przyjmowany przez wiele lat model dostępności produktów Sprawiedliwego Handlu – jedynie na półkach Sklepów Świata (punktach handlowych oferujących wyłącznie produkty Fair Trade) – nie sprzyjał zwiększaniu udziału w rynku i poszerzeniu asortymentu.
Choć Sklepy Świata również w drugiej dekadzie XXI wieku utrzymują silną pozycję ekonomiczną, jednak mają w wielu krajach charakter niszowy. Opierają się bowiem głównie na sile nabywczej świadomych i zaangażowanych konsumentów, pozostając na marginesie głównego nurtu, ukształtowanego przez klienta masowego i sieci supermarketów.
Dynamiczny wzrost popularności Sprawiedliwego Handlu w pierwszej dekadzie XXI wieku wiąże się z wprowadzeniem certyfikacji produktów i ich powszechnej dostępności w strukturach biznesu konwencjonalnego (supermarkety, wielcy producenci żywności). Koncepcja zakłada istnienie certyfikowanych organizacji wytwórców oraz znakowanie dostarczanych przez nich produktów znakiem certyfikacyjnym, potwierdzającym ich pochodzenie etyczne.
Max Havelaar – pierwszy system certyfikacji
W drugiej połowie lat 80. pojawił się nowatorski pomysł dotarcia do szerszego grona odbiorców produktów Sprawiedliwego Handlu. Inicjatywa wyszła od meksykańskich rolników uprawiających kawę. Stanęli oni w obliczu kryzysu, który powodował gwałtowny spadek cen ziarna. 15 listopada 1988 roku powstała w Holandii pierwsza inicjatywa certyfikująca, przyznająca prawo używania znaku certyfikacyjnego Sprawiedliwego Handlu – fundacja Stichting Max Havelaar. Założycielem był pracujący w Meksyku holenderski misjonarz katolicki, ks. Frans van der Hoff, uczestniczący w powstaniu w 1981 roku spółdzielni producentów kawy UCIRI (Union de Comunidades Indigenas de la Region delIstmo), oraz ekonomista holenderski Nico Roozen, pracujący w holenderskiej ekumenicznej agencji rozwojowej Solidaridad, która również odegrała istotną rolę w tworzeniu fundacji. Powstał pierwszy znak certyfikacyjny Max Havelaar. Umieszczano go na opakowaniach kawy, dostarczonej ze spółdzielni UCIRI w Meksyku.
Na przełomie lat 80. i 90. XX wieku koncepcja certyfikacji produktów była podejmowana przez kolejne organizacje w różnych krajach europejskich: Japonii, Australii, Nowej Zelandii, Kanadzie i USA (Max Havelaar, TransFair, Fairtrade Foundation). Nosiły one nazwę Inicjatyw Licencjonujących (Licencing Initiative, LI). Każda z nich miała odrębny znak certyfikacyjny. Dzięki nim produkty spełniające wymogi Sprawiedliwego Handlu stały się rozpoznawalne. Mogły znaleźć się na półkach „zwykłych” sklepów, docierać do klienta masowego i odnosić sukcesy w głównym nurcie handlu konwencjonalnego (w sklepach spożywczych, sklepach z żywnością ekologiczną, supermarketach itp.).