Konferencja klimatyczna COP24 – Stanowisko światowego ruchu na rzecz Sprawiedliwego Handlu

Sprawiedliwy Handel kluczowym czynnikiem wspierającym drobnych rolników z krajów Globalnego Południa w kontekście zmian klimatycznych

Foto: Kagera Cooperative Union, Tanzania

Stanowisko światowego ruchu na rzecz Sprawiedliwego Handlu w związku ze szczytem klimatycznym COP24

24. Konferencja Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu (UNFCOC), 2 do 14 grudnia 2018 w Katowice, Polska..

Ostatni raport specjalny Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) zatytułowany Global Worming of 1.5°C (Streszczenie raportu: Globalne ocieplenie o 1.5°C)  jasno wskazuje na to, że nie ma fizykochemicznych ani technicznych przeszkód, by ograniczyć globalne ocieplenie do wartości 1.5°C. Potrzebna jest jednak wola i upór ze strony rządzących. Przyszłość naszej planety zależy w dużym stopniu od decyzji politycznych podejmowanych na forum COP24 oraz tego, czy będą one sprawnie, gorliwie i konsekwentnie wdrażane jeszcze w obecnej dekadzie. Liczy się każdy rok, każda decyzja, każdy ułamek stopnia Celsjusza.

Drobni rolnicy, których gospodarstwa nie przekraczają 2 hektarów stanowią kluczową część globalnej struktury rolnictwa i produkcji żywności. 500 milionów drobnych gospodarstw rolnych dostarcza 80% żywności konsumowanej w krajach Globalnego Południa, co przyczynia się do zmniejszenia poziomu ubóstwa i zwiększenia bezpieczeństwa żywnościowego. A jednak to szczególnie im grozi ubóstwo i głód, gdyż są oni najbardziej narażeni na odczuwanie skutków zmian klimatycznych.

Jako globalny ruch skupiający organizacje działające na rzecz Sprawiedliwego Handlu aktywistów, naukowców, przedsiębiorstwa działające w duchu Fair Trade, oraz konsumentów, którym leży na sercu dążenie do sprawiedliwości gospodarczej, chcielibyśmy wyrazić głęboki niepokój w związku z negatywnym wpływem zmian klimatycznych na funkcjonowanie drobnych rolników i rzemieślników na całym świecie.

Nierówności ekonomiczne oraz zmiany klimatyczne są ze sobą nierozerwalnie związane. Jeśli więc zaczniemy rozwiązywać jeden z tych problemów, będzie to również z korzyścią dla drugiego. Dlatego wzywamy uczestników UNFCCC, do uznania polityki i działań zgodnych z zasadami Sprawiedliwego Handlu za ważny element strategii mających na celu łagodzenie skutków i adaptację do zmieniającego się klimatu. Dostrzegamy pilną potrzebę poprawy transparentności i wprowadzenia przepisów prawa międzynarodowego, które będą odpowiednio regulować działanie globalnych łańcuchów dostaw.

Jak zmiany klimatu wpływają na tych najbardziej podatnych na ich skutki?

Rolnicy prowadzący uprawy na niewielką skalę oraz społeczności wiejskie na całym świecie najbardziej odczuwają katastrofalne skutki zmian klimatycznych, takich jak dotkliwe susze, powodzie, długotrwały brak opadów deszczu, zasolenie gleb, deficyty wody, coraz krótsze okresy zbiorów, choroby roślin, zmiany obszarów nadających się pod uprawę i plagi owadów. Obniżony poziom produktywności gospodarstw rolnych, niższa jakość plonów przy jednocześnie wzrastających kosztach produkcji stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa żywnościowego i niezależności w zakresie produkcji żywności. Lokalne społeczności muszą wówczas coraz bardziej walczyć o przetrwanie, co sprzyja migracji ludności ze wsi do miast i zagranicę. Coraz częściej pozostawiane w domach kobiety i dziewczęta muszą wtedy brać na siebie ciężar opieki i utrzymywania rodziny.

Aby chronić zbiory przed epidemiami spowodowanymi pośrednio zmianami klimatycznymi, aby utrzymać ciągłość plonów i złagodzić negatywne skutki ekonomiczne kryzysu, drobni rolnicy muszą stosować dalekie od ideału krótkoterminowe strategie przetrwania, jak choćby intensywne nawożenie upraw środkami chemicznymi. Działania te nie tylko zwiększają koszty produkcji, ale także niosą za sobą poważne konsekwencje dla zdrowia i środowiska naturalnego tj. zanieczyszczenie wody, wylesienie i wzmożone występowanie chorób. Owe krótkoterminowe strategie „kryzysowe” jeszcze bardziej wzmacniają negatywny wpływ zmian klimatycznych na funkcjonowanie najbardziej narażonych społeczności.

Ekologiczne, gospodarcze i społeczne skutki zmian klimatycznych stanowią zagrożenie dla przyszłości w kontekście bezpieczeństwa dostaw żywności i produkcji rzemieślniczej. Owe katastrofalne skutki zmian klimatycznych dotykają tych, którzy na przestrzeni lat są za te zmiany są w najmniejszym stopniu odpowiedzialni – drobnych rolników i ludność wiejską Globalnego Południa. W kontekście gospodarki światowej, gdzie mamy do czynienia ze skrajnie niestabilnymi cenami i nieuczciwymi praktykami handlowymi, dostosowywanie standardów produkcji i handlu do nieustannie zmieniających się, intensywnych i nieprzewidywalnych zmian klimatycznych przy jednoczesnym zachowaniu wierności zasadom Fair Trade stanowi nie lada wyzwanie dla wszystkich uczestników globalnego łańcucha dostaw.

Sprawiedliwy Handel stanowi więc ważny krok do osiągnięcia „sprawiedliwości klimatycznej” poprzez priorytetowe traktowanie potrzeb drobnych producentów rolnych i uwzględnianie faktu, że są oni w coraz większym stopniu narażeni na skutki zmian klimatu.

Wkład ruchu Sprawiedliwego Handlu w budowanie sprawiedliwości klimatycznej oraz realizację Agendy 2030

Sprawiedliwy Handel stanowi narzędzie realizacji wielu Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ (w szczególności celów: 1, 2, 5, 8, 10, 12, 13, 15, 16, 17). Ostatnie 40 lat pokazało, że Sprawiedliwy Handel to model sprzyjający przeobrażeniom, innowacyjny i holistyczny, który tworzy warunki dla zrównoważonego rozwoju i redukcji ubóstwa poprzez:

  • wzmacnianie pozycji drobnych producentów w globalnych łańcuchach dostaw. Dzięki ułatwionemu dostępowi do finansowania i wiedzy producentom łatwiej jest wdrażać stabilne i trwałe modele produkcji;
  • zachęcanie do stosowania praktyk przyjaznych klimatowi poprzez dopłaty do produkcji organicznej i promocję odpowiedzialnego gospodarowania środowiskiem naturalnym;
  • wzmacnianie pozycji negocjacyjnej producentów i pracowników w łańcuchach dostaw. Poprawa zarówno jednostkowej, jak i zbiorowej pozycji rolników i pracowników najemnych zmniejsza dysproporcje siły w łańcuchu dostaw i wzmacnia podmiotowość jego pierwszych ogniw.

Łącząc aspekty społeczne, gospodarcze i środowiskowe, Sprawiedliwy Handel przyczynia się do zwiększenia odporności drobnych rolników na skutki zmiany klimatu. To jednak nie wystarczy, by sprostać skali wyzwań wynikających ze zmian klimatu i nierówności. Konieczne jest jak najszybsze przeobrażenie obowiązującego globalnego modelu gospodarczego.

Międzynarodowy ruch na rzecz Sprawiedliwego Handlu wzywa uczestników UNFCCC zgromadzonych na konferencji COP24 do:

  1. Wprowadzenia przejrzystych mechanizmów, systemów zachęt oraz wiążących regulacji dla sektora prywatnego w celu zbudowania takich łańcuchów dostaw, które będą oparte o zasady sprawiedliwości społecznej, a zarazem będą hamowały skutki zmian klimatycznych. Istotne jest także spełnienia ciążącego na sektorze prywatnym obowiązku oferowania uczciwych stawek na wszystkich etapach łańcucha dostaw, zapewniając w ten sposób drobnym producentom godziwy standard życia i pozwalając im na pokrycie kosztów efektywnej produkcji rolnej.
  2. Zapewnienia drobnym rolnikom i społecznościom najbardziej narażonym na skutki zmian klimatu wsparcia finansowego oraz merytorycznego oraz fachowych szkoleń dotyczących produkcji; które pozwoli mierzyć się z nieuniknionymi skutkami zmian klimatycznych, przywrócić drobnym rolnikom realne źródło utrzymania i stworzyć narzędzia ułatwiające funkcjonowanie w ciągle zmieniających się warunkach atmosferycznych.
  3. Propagowania mechanizmów, dzięki którym działalność gospodarcza nie będąca oparta na zasadach Fair Trade i nie zwracająca należytej uwagi na zmiany klimatu nie będzie finansowana ze źródeł zewnętrznych. Ważne jest, by stworzyć zachęty podatkowe dla produkcji rolnej nie wytwarzającej nadmiaru dwutlenku węgla np. poprzez wprowadzenie opodatkowanie emisji CO2.
  4. Dołożenia starań, by podmioty sektora prywatnego w krajach Południa płaciły sprawiedliwe i adekwatne podatki, a państwa inwestowały w modele gospodarcze łagodzące skutki zmian klimatycznych z korzyścią dla drobnych rolników i społeczności, których funkcjonowanie jest szczególnie podatne na wahania klimatyczne.
  5. Inwestowania w badania agronomiczne na obszarach najbardziej dotkniętych przez skutki zmian klimatycznych i propagowanie dobrych praktyk w sektorze rolnictwa, które zwracają uwagę na małych producentów rolnych i biorą pod uwagę uwarunkowania meteorologiczne (chodzi tu m.in. o utrzymanie różnorodności biologicznej i kształtowanie modeli agro – leśnictwa, które biorą pod uwagę tradycyjne metody upraw i konieczność zapewnienia suwerenności żywnościowej).

Nasza wizja

Wizja międzynarodowego ruchu na rzecz Sprawiedliwego Handlu zakłada rozwój relacji gospodarczych na fundamencie sprawiedliwości i uczciwości, tak aby dobro ludzi i planety było ważniejsze od doraźnych zysków. Aby przekształcić obecny system gospodarczy, który umacnia nierówności społeczne i pogłębia degradację środowiska, niezbędne jest podejmowanie wspólnych działań w ramach partnerstw i koalicji.

Skuteczność globalnej reakcji na zagrożenia związane ze zmianami klimatu zależy w znacznej mierze od działań na rzecz zwalczania ubóstwa i promowania zrównoważonego rozwoju. Wymaga to priorytetowego podejścia do wprowadzenia większej sprawiedliwości w łańcuchach dostaw i zapewnienia drobnym rolnikom i innym podmiotom wsparcia finansowego i technicznego, które umożliwią im wdrażanie modeli produkcji i handlu odpornych na zmiany klimatu.

Press release wersja nagielska

 Sygnatariusze

Tłumaczenie:

Maciej Małaj, współpraca Fairtrade Polska

Redakcja:

Tadeusz Makulski, Polskie Stowarzyszenie Sprawiedliwego Handlu