Ruch społeczny Sprawiedliwego Handlu odznacza się bogatą przeszłością, której korzenie sięgają aż lat czterdziestych XX wieku. Na dalsze losy tego ruchu może mieć wpływ każdy z nas. To właśnie teraz, gdy planeta najbardziej potrzebuje naszych przyjaznych działań, powinniśmy się zmobilizować i walczyć o lepszą przyszłość!
Początki ruchu społecznego Sprawiedliwego Handlu to lata 40. do 60.
Początek historii Sprawiedliwego Handlu sięga końca drugiej wojny światowej. Powstało wtedy wiele inicjatyw wiążących się z przyszłym ruchem Sprawiedliwego Handlu, a używających wówczas nazw: handel alternatywny lub handel solidarnościowy. Inicjatywy te często były pochodnymi ruchów religijnych, skierowanymi do określonych grup populacyjnych (takich jak uchodźcy, mieszkańcy nowo niepodległych państw, czy też grupy ludności solidaryzujące się z drobnymi producentami w niektórych dyktaturach). Głównym celem twórców tych inicjatyw było przywrócenie sprawiedliwości światowego handlu. Współbieżnie zaczęło pojawiać się coraz więcej tzw. 'solidarnościowych’ organizacji. Jednymi z nich są: Oxfam, który narodził się w 1942 roku w Wielkiej Brytanii, i SERRV International w Ameryce Północnej.
W 1949 roku dzięki Konferencji Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD) poświęconej krajom niezaangażowanym – świat zrozumiał, że kraje nieopowiadające się za polityką żadnego z istniejących bloków światowych, nie oczekują pomocy finansowej lecz handlu (’Trade not aid’). To właśnie w tym czasie niejako spełniając oczekiwania krajów Globalnego Południa pojawiła się inicjatywa holenderskiego dziennikarza Dicka Scherpenzeela, ażeby stworzyć 'Sklepy Trzeciego Świata’, które miały oferować produkty pochodzące z tych państw. W 1969 roku w Breukelen (Holandia) powstał pierwszy europejski sklep Fair Trade. Zapoczątkował on tzw. 'Alternative Trade Organisation’ (’Organizację Handlu Alternatywnego’).
Kolejne lata to burzliwy okres licznych wojen o niepodległość. Na początku lat siedemdziesiątych l’Abbe Pierre wzywał o pomoc dla mieszkańców Bangladeszu, którzy w wyniku katastrofalnej powodzi cierpieli głód. W odpowiedzi na apel powstała organizacja Artisans du Monde. Na skutek tego wydarzenia we Francji zaczęto sprzedawać produkty z Globalnego Południa.
Lata 80. i 90.
W latach osiemdziesiątych (1988r.) narodził się pierwszy znak certyfikacyjny Max Havelaar. Rok później powstała Międzynarodowa Federacja Handlu Alternatywnego. Z czasem została ona przemianowana na Światową Organizację Sprawiedliwego Handlu. Pojawiły się pierwsze produkty spożywcze oznaczone znakiem Sprawiedliwego Handlu. W kolejnych latach powstał FairTrade International będący wielopodmiotowym stowarzyszeniem, który następnie przekształcił się w sieć producentów i krajowych organizacji Sprawiedliwego Handlu.
Z biegiem czasu liczba Europejskich Organizacji Alternatywnego Handlu rosła, a w 1987 roku utworzyły one Europejskie Stowarzyszenie Sprawiedliwego Handlu (EFTA). Kolejnym ważnym wydarzeniem było przekształcenie Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu w Światową Organizację Handlu (WTO).
W konsekwencji istnienia i ścierania się dwóch nurtów handlu: wolnego z jego polityką wolnego rynku i sprawiedliwego dążącego do ochrony ludzi i planety, narodziła się alterglobalizacja.
Ważnym punktem zwrotnym w tym okresie była rezolucja Parlamentu Europejskiego z 4 lipca 1998 roku w sprawie Sprawiedliwego Handlu. Stwierdzono w niej, że Sprawiedliwy Handel powinien stanowić integralną część polityki rozwoju Unii Europejskiej. W wielu krajach Sprawiedliwy Handel zyskał na znaczeniu, a osoby tworzące ruch Sprawiedliwego Handlu postanowiły poprawić jego organizację. Na przykład we Francji narodziła się francuska Platforma Sprawiedliwego Handlu, która obecnie nosi nazwę ’ Commerce equiatable France’.
Pierwsza dekada lat 2000.
Na początku obecnego tysiąclecia idea Sprawiedliwego Handlu została zdefiniowana na arenie międzynarodowej. W 2001 roku stowarzyszenie europejskich i międzynarodowych sieci Sprawiedliwego Handlu (FINE) uzgodniło definicję Sprawiedliwego Handlu. Brzmiała ona następująco: ’ Sprawiedliwy Handel to partnerstwo handlowe oparte na dialogu, przejrzystości i szacunku, które dąży do większej równowści w handlu międzynarodowym oraz przyczynia się do zrównoważonego rozwoju poprzez oferowanie lepszych warunków handlowych i zabezpieczenie praw marginalizowanych producentów i pracowników – zwłaszcza w państwach Globalnego Południa. Organizacje Sprawiedliwego Handlu, wspierane przez konsumentów, aktywnie angażują się w akcje pomocowe dla producentów, a także podnoszenie świadomości i prowadzenie kampanii na rzecz zmian w zasadach i praktyce konwencjonalnego handlu międzynarodowego.’
W pierwszych latach nowego tysiąclecia pojawiało się coraz więcej kampanii zwiększających świadomość społeczną, takich jak Fair Trade Fortnight, World Fair Trade Day, Fair Trade Towns i inne. W 2002 roku program '500 miast zobowiązuje się do sprawiedliwego handlu’ rozpoczął się jako część kampanii Miasta przyjazne dla Sprawiedliwego Handlu w Europie. Dwa lata później Bruce Crowther założył pierwsze na świecie Miasto przyjazne dla Sprawiedliwego Handlu w Garstang.
W 2004 roku w Brukseli powstało Biuro Rzecznictwa na rzecz Sprawiedliwego Handlu – Fair Trade Advocacy Office, będące wspólną inicjatywą polityczną ruchu Sprawiedliwego Handlu. Produkty Sprawiedliwego Handlu były dostępne już wszędzie, zaczęły się nawet pojawiać na półkach supermarketów. Podczas gdy początkowo ruch Sprawiedliwego Handlu opierał się na rękodziele, obecnie dominującym asortymentem stała się żywność. Sprawiedliwy Handel, choć wciąż był w mniejszości, kontynuował swoją misję tworzenia bardziej zrównoważonego i sprawiedliwego świata, także w przypadku rzadkich surowców takich jak złoto.
W tym samym czasie utworzono kontynentalne sieci producentów w Azji (NAP), Afryce (AFN) i Ameryce Łacińskiej (CLAC). Niektóre kraje Europy i Ameryki Łacińskiej zaczęły nawet wprowadzać politykę publiczną w zakresie Sprawiedliwego Handlu. Tymczasem francuskie Zgromadzenie Narodowe zdefiniowało Sprawiedliwy Handel i jego główne prawne zasady. Był to duży krok dla ruchu Sprawiedliwego Handlu.
Lata 2010 – 2020
W ostatnim czasie ruch 'Piątki dla przyszłości’ zjednoczył miliony młodych ludzi na całym świecie, którzy angażują się w działania na rzecz bardziej ekologicznego świata. Ruch ten wywiera wpływ na całe pokolenie, a Sprawiedliwy Handel znajduje nowe źródło nadziei. Równolegle, częściowo w odpowiedzi na potrzebę jak największej relokalizacji gospodarki, w drugiej dekadzie tysiąclecia pojawiły się krajowe inicjatywy Sprawiedliwego Handlu, zwłaszcza we Francji.
W 2018 roku przyjęto nową Międzynarodową Kartę Sprawiedliwego Handlu przy wsparciu ponad 500 organizacji społeczeństwa obywatelskiego.
Od 2020 roku, kryzys związany z COVID – 19 wywrócił świat do góry nogami. To globalne wydarzenie uderzyło w producentów Sprawiedliwego Handlu. Aby stawić czoła tej sytuacji, ruch ten szybko się do niej przystosował. Po raz kolejny udowodnił swoją determinację w dążeniu do zrównoważonego oraz sprawiedliwego świata. Koalicja organizacji obywatelskich wydała oświadczenie Build Back Fairer, aby pokazać, że Sprawiedliwy Handel jest realnym rozwiązaniem pozwalającym na osiągnięcie Celów Zrównoważonego Rozwoju.
Aktualnie ruch Sprawiedliwego Handlu obejmuje ponad 2 miliony rolników i rzemieślników w 73 krajach. Sprawiedliwy Handel jest obecny na wszystkich kontynentach. Na całym świecie można znaleźć 35 000 produktów pochodzących ze Sprawiedliwego Handlu. Są to produkty powstałe z poszanowaniem praw kobiet, mniejszości, lokalnych kultur, które mogą zwalczać ubóstwo i stawiać czoła kryzysom środowiskowym. Obecnie szacujemy, że wartość Sprawiedliwego Handlu w handlu towarami wynosi 8 – 10 miliardów euro. Jest to promyk nadziei w porównaniu z 18 bilionami euro rocznego obrotu towarowego na świecie. Lecz właśnie ta kropla w morzu pokazuje, że inny świat jest możliwy.
Czy Ty też chcesz budować lepszą przyszłość?
Podróż Sprawiedliwego Handlu cały czas trwa. Kto wie, może i Ty zostaniesz nowym architektem przyszłości pokolenia, które wreszcie urzeczywistni ideał. Świat, w którym wszyscy będą pełni godności, szanowani i chronieni.
Chcesz być częścią rozwiązania? Dołącz do nas i zostań Młodym Rzecznikiem Sprawiedliwego Handlu!
Materiał Źródłowy: History of Fair Trade (video)
Projekt jest współfinansowany w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej “Polska Pomoc” Ministerstwa Spraw Zagranicznych 2021 r. www.gov.pl/polskapomoc